art101'de genel hayatından bahsettiğimiz arthur'un krallık yaşamına değineceğim bu bölümde. efsanelerden çok, tarihi belgelere dayanarak incelemek gerekir bence bu konuyu, çünkü chretien'in lirik şiirleri bize arthur'un kimlerle neden savaştığını pek anlatmıyor.
şimdi, madem arthur'un tarihi yönünden başladık, o yılların britanya'sına bir bakalım. bizim ilgileneceğimiz zaman aralığı için en genel inanışları, düşünceleri toparladım:
a.d. 423 st. patrick, birdoswald civarında olduğu düşünülen banna venta burniae isimli yerde doğuyor.
a.d. 425 vortigern, yüce krallık ünvanına zorbalıkla el koyuyor. aynı yıl içinde, topraklara yan gözle bakan, hatta alelade sarkıntılık yapan irlandalılar kapı dışarı ediliyor; cunedda wledig maiyetiyle birlikte, manau goddodin'den güneye, gwynned'e gönderiliyor.
a.d. 428 vortigern, britanya'daki mevkisini korumak için ülkeye "german" kuvvetleri çağırıyor. paralı asker mantığının erken bir kullanım örneği olarak gösterilir bu olay aynı zamanda. kuvvetler thames civarında bulunan dorchester'a yerleşiyor.
a.d. 441 gal kaynaklarına gore, britanya roma egemenliğinden büyük ölçüde çıkıyor, sakson gücü bölgede daha kuvvetli olarak hissedilmeye başlanıyor.
a.d. 446 vortigern, irlanda akınlarına ve kuzeydeki "barbar istilalarına" (ki yanılmıyorsam bunlar sadece pict'ler) karşı ordusunda savaşmaları için sakson paralı askerlerini ülkeye davet ediyor, bu hizmetlerine karşılık saksonlara lincolnshire'da toprak veriliyor. burada dikkatinizi çekmek istedeiğim ufak bir ayrıntı var, bu sakson birliklerine "foederati" diyor vortigern, bu kelime roma imparatorluğunun müttefiklerine verdikleri isimdir.
a.d. 447 briton kuvvetleri, st. germanus'un manevi desteğiyle irlandalı ve pict düşmanlarını bir temiz kılıçtan geçiriyor.
a.d. 450 hengest, üç gemi dolusu savcaşçısını alıp britanya'ya geliyor, ve hoşsohbet vortigern tarafından pek güzel karşılanıyor. bu olay latinler tarafından şu şekilde isimlendiriliyor: adventus saxonum. yani saksonların gelişi.
a.d. 452 saksonlar, gittikçe daha fazla yere yayılıyorlar. vortigern, kral hengest'in kızı rowenna'yla evleniyor. hengest, germany'de bulunan oğlu octha'yı britanya'ya çağırıyor. ochta, 16 gemi dolusu savaşçıyla birlikte, kuzey toprakları işgal etmiş pict'lere karşı savaşıyor.
nennius'a ait tarihçede aynen şöyle yazıyor bu bölümde: "picts never heard from, again."
a.d. 455 prens vortimer, saksonların giderek kendi ülkesine yayılmasına daha fazla tahammül edemeyerek babasına isyan bayrağı açıyor. crayford savaşı'nda, hengest'e karşı savaşıyor. savaşı hengest kazanıyor.
a.d. 456 vortimer ve hengest arasında aylesford savaşı yapılıyor. britanya güçleri bu kez daha büyük, fakat kent (kentish kingdom) kralı horsa ve britanya prensi caderyn savaşta ölüyor. saksonlar artık niyetlerini gizlemeye gerek duymuyorlar. barış görüşmesi kisvesinde topladıkları üç yüz britanyalı savaşçıyı kılıçtan geçiriyorlar.
a.d. 458-460 briton aristokratlar, armorica ve gaul'e göçüyor. briton kuvvetleri riothamus tarafından yönetilmeye başlanıyor.
a.d. 459 vortigern'i gömüyorlar.
a.d. 460-470 roma desteği geliyor. ambrosius aurelianus britanyalılara stratejik destek veriyor.
a.d. 465 kral arthur muhtemelen bu yıl dünyaya geliyor.
a.d. 469 romalı anthemius, britonlara, vizigotlara karşı askeri destek veriyor. güvenilir romalı kaynaklara gore, britonların o anki mevcut kuvveti, riothamus önderliğinde 12000 savaşçı. bu adamların hepsi, savaşta yok oluyor.
a.d. 485-496 arthur'un "yenilmez" ünvanını alma sebebi olan 12 savaşlık serisi.
a.d. 490 hengest ölüyor, krallık 34 yıl hüküm sürecek olan oğlu aesc'e kalıyor.
a.d. 493 st. patrick ölüyor, rivayete gore glastonbury thor'a gömülüyor.
a.d. 495 germany kralı cerdic, hampshire-dorset sınırından ülkeye girip, güneyde bir yerlere, oğlu cynric ile bir güzel kuruluyor, takipçileri wessex taraflarına yöneliyorlar. britanya krallıkları arasında çıkması muhtemel bir iç savaş, arthur'un arabuluculuğuyla önleniyor. (burası ilginç aslında anlatayım: gwynllwg kralı gwynllyw, brycheiniog prensesi gwladys'i bir güzel kaçırıyor. arthur krallıklara savaşmamaları için dil döküyor, sonunda çifti evlendirmeyi başarıyor.)
a.d. 496 badon dağı kuşatması vuku buluyor. britanyalılar, "savaş lordu" arthur önderliğinde, muhtemelen cerdic'in de desteğini almış saksonları yeniyor.
a.d. 500-517 kral cadwallon lawhir, irlandalıları anglesey'den sürüyor.
a.d. 519 west saxons krallığı, yani wessex, cerdic liderliğinde kuruluyor.
a.d. 537 camlann savaşı. arthur ve mordred birbirlerini öldürüyorlar. krallık constantine'e kalıyor.
önceki bölümde denilmişti ki, tarihçiler riothamus'un arthur olduğunu söylüyor. burada verilen bilgiler bunu çürütüyormuş sanabilirsiniz, fakat hatırlatmak isterim ki riothamus bir ünvan, bir kişi değil. bu nedenle, burada yazılanların herhangi bir çıkarıma vesile olabileceğini sanmıyorum.
badon savaşında arthur'la birlikte ordunun başında olduğu söylenen romalı ambrosius aurelius'un, aslında arthur'un bizzat kendisi olabileceğini iddia eden tarihçiler var, çünkü gildas, metinlerinde arthur'dan hiç bahsetmemiş, savaşı anlatırken sadece ambrosius'un ismini vermiştir. ama yine aynı metinlerde bir "dragon" figürü vardır ki, bunun arthur'un kapalı ismi olduğunu söyleyerek bu söylediğim iddiaya karşı çıkanlar var.
ambrosius değilse bile, arthur'un romalı olduğu konusunda ısrarcı olan bazı tarihçiler de var. arthur'un düşük rütbeli bir savaşçı olduğunu, hatta muhtemelen britonlara ve pict'lere karşı da savaşmış olduğunu söylüyor bu kişiler. bu pek destekli bir düşünce değil bence.
romalı olduğu konusunda daha az tutucu olanlar, onun romano-briton olabileceğini söylüyor. onların savı ise arthur'un ismi, nereden bakarsak bakalım, "arthur" tamamen latin etimolojisi ve fonetiğiyle desteklenmiş bir isimdir. kökenlerine indiğimiz zaman ise, kelt kültüründen gelen "plowman" (vaktinde bilmeden arthur'u köylüye benzetenlere sevgilerimi sunuyorum) ve "bear-man" figürlerini görürüz. kısaca özetlemem gerekirse, arthur, keltlerin astrolojisinde bootes takımyıldızında, büyük ayının kuyruğunun ucundaki parlak yıldızın ismine işaret ediyor, fakat kelime kökleri keltçe'den alınmışken, bütün türetmeler ve ses değişiklikleri latin fonetiğine uygun yapılmış. bu göz önünde bulundurulduğunda, arthur'a romano-briton demek oldukça sosyal demokrat bir tutum.
şimdi, sıkıldığım için, bu iddialar çoğaltılabileceği, hatta bir sure sonra arthur'un neden var olamayacağına dair iddialar başlayacağı için efsane kısmına geçiyorum.
efsanelerde arthur'un krallık zamanı britanya'sı hakkında çok ayrıntılı bilgi alamıyoruz. bu mantıklıdır bence, çünkü eğer hayal ürünü bir şey yaratılacaksa, bilinen tarihi gerçekleri hiçe saymak mantıksızdır, en fazla bunların üstüne kurgular yapabilirsiniz. bu durumun ufak örneklerini görebiliriz, mesela avalon'un sisleri'nde pict'ler hakkında birkaç şey görüyoruz. bu hikayede arthur'un onlara karşı hoşgörülü davrandığı, hatta onların da britanya halkından olduğunu resmi olarak onayladığını görebiliriz. bunun gibi ufak ayrıntılar, yazılmış kitaplar kadar çoktur, ben de tek tek okuduğum tüm kitapları sıralamak yerine, daha büyük, yaratıcı, ve dahiyane bir eklemeyi sizlere açıklamak istiyorum: chretien de troyes'in arthur romansları.
to be continued.
kaynaklar:
de excidio et conquestu britannie (gildas)
historia regun britanniae (geoffrey of monmouth)
the gothic history (jordanes)
historia brittonum (nennius)
anglo-saxon chronicle
the quest for arthur's britain (geofrey ashe)
the english conquest (h. j. higham)
arthurian literature in middle ages (kenneth jackson & roger sherman loomis)
the religion of the ancient celts (c. a. macculloch)
http://www.britannia.com
http://www.legends.dm.net/kingarthur/arthur.html
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder